ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLAR (TMK)

Ayırt etme gücüne sahip, on beş yaşını bitirmiş herkes sözlü, yazılı ve resmi şekilde vasiyetname düzenleyebilir.

Mirasbırakan, tasarruf özgürlüğünün sınırları içinde, malvarlığının tamamında veya bir kısmında vasiyetname ile ya da miras sözleşmesiyle tasarrufta bulunabileceği gibi tasarrufları koşullara ve yüklemelere bağlayabilir. Mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısım ise yasal mirasçılara kalır.

Vasiyetname tek taraflı bir tasarruf olduğu için ondan her zaman serbestçe dönmek mümkünken, miras sözleşmesinin bağlayıcı içeriğine giren tasarruflar bakımından serbestçe geri dönmek mümkün değildir. Eğer miras sözleşmesi bir ivaz karşılığında yapılmışsa, mirasbırakan borçlunun edimi hiç veya gereği gibi yerine getirmemesi halinde sözleşmeden dönebilir.

Koşul ve yüklemeler hukuka ve ahlaka aykırı olması halinde geçersiz olacağı gibi anlamsız veya yalnız başkalarını rahatsız edici nitelikteki koşul ve yüklemeler de yok sayılır.

MİRAS SÖZLEŞMELERİ:

Mirasbırakan, miras sözleşmesiyle mirasını veya belirli malını sözleşme yaptığı kimseye ya da üçüncü bir kişiye bırakma yükümlülüğü altına girerek olumlu miras sözleşmesi yapabileceği gibi mirasbırakan, yasal mirasçı sıfatını taşıyan biri ile mirastan feragat ettiğine dair olumsuz miras sözleşmesi de yapabilir.

Miras sözleşmesinin geçerli olabilmesi için resmi vasiyetname şeklinde düzenlenmesi gerekmektedir.

Mirasbırakan ancak kanundaki şartları taşıması halinde tek taraflı olarak miras sözleşmesinden dönebilir.

MİRASTAN ÇIKARMA:

Mirastan çıkarma Türk Medeni Kanunu’nda (TMK) cezai ve koruyucu ıskat olarak iki farklı şekilde düzenlenmiştir.

CEZAİ İSKAT:

• Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,

• Mirasçı, mirasbırakana veya mirasbırakanın aile üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse,

Mirasbırakan ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir.

KORUYUCU ISKAT:

Mirasbırakan, hakkında borç ödemeden aciz vesikası bulunan altsoyunu, saklı payının yarısı için mirasçılıktan çıkarabilir. Ancak bu yarıyı mirasçılıktan çıkarılanın doğmuş ve doğacak çocuklarına özgülemesi şarttır. (TMK 513)

Miras açıldığı zaman borç ödemeden aciz belgesinin hükmü kalkmışsa veya belgenin kapsadığı borç tutarı mirasçılıktan çıkarılanın miras payının yarısını aşmıyorsa mirasçılıktan çıkarılanın istemi üzerine, çıkarma iptal olunur.

MİRASIN PAYLAŞILMASI:

Mirasın paylaşımı mahkeme kararıyla ya da iradi olarak yapılabilir.

ÖLÜME BAĞLI TASARRUFLARIN İPTALİ VE TENKİSİ

1- İPTAL DAVASI:

Aşağıdaki sebeplerle ölüme bağlı bir tasarrufun iptali için dava açılabilir.

• Tasarruf mirasbırakanın tasarruf ehliyeti bulunmadığı bir sırada yapılmışsa,

• Tasarruf yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama sonucu yapılmışsa,

• Tasarrufun içeriği, bağlandığı koşullar veya yüklemeler hukuka veya ahlaka aykırı ise,

• Tasarruf kanunda öngörülen şekillere uyulmadan yapılmışsa.

İptal davası, tasarrufun iptal edilmesinde menfaati bulunan mirasçı veya vasiyet alacaklısı tarafından açılabileceği gibi dava, ölüme bağlı tasarrufun tamamının veya bir kısmının iptaline ilişkin olabilir.

HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER:

İptal davası açma hakkı, davacının tasarrufu, iptal sebebini ve kendisinin hak sahibi olduğunu öğrendiği tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin üzerinden, iyiniyetli olmayan davalılara karşı yirmi yıl geçmekle düşer.

2- TENKİS DAVASI:

Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar, mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisini dava edebilirler.

Tenkis mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, mirasçı atanması yoluyla veya diğer bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında orantılı olarak yapılır.

Ölüme bağlı tasarrufla kazandırma elde eden kimse, bazı vasiyetleri yerine getirmekle yükümlü kılınmışsa, kazandırmaların tenkise tabi tutulması halinde bu kimse mirasbırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça vasiyet borçlarının da aynı oranda tenkis edilmesini isteyebilir. (TMK 564 f.2)

HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELER:

Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her halde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer.

Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinden işlemeye başlar.

Av. Buket BATUKAN